Stanisław Janicki (filmowiec)

---

Życiorys

Stanisław Janicki, znany filmowiec, ma fascynującą historię, która zaczyna się jeszcze przed II wojną światową. W wyniku pracy ojca w polskim oddziale Standard Oil, jego rodzina przeprowadziła się do Warszawy. Po zakończeniu wojny, Janicki przystąpił do egzaminu maturalnego, który złożył w Bielsku-Białej.

W 1955 roku ukończył studia na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizując się w dziedzinie filmowej. W 1998 roku uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W okresie 1954–1959 pracował jako dziennikarz dla „Żołnierza Wolności”, po czym przez kolejne lata pełnił funkcję redaktora w miesięczniku „Film” oraz później w „Kino”. W czasie tej pracy nawiązał wiele cennych kontaktów, które zaowocowały zaproszeniami do zasiadania w jury festiwali filmowych.

Janicki jest również znany z prowadzenia cyklicznego programu w TVP zatytułowanego W starym kinie, który zyskał status najdłużej emitowanego programu filmowego w historii polskiej telewizji, nadając go od 1967 aż do 1999 roku. W latach 1972–1976 był związany z Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi, a następnie przez sześć lat pracował w Wytwórni Filmów Poltel. Od 1983 roku pełnił także rolę wykładowcy na Wydziale Radiofonii i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego.

Od 1996 roku Janicki kieruje Szkołą Mediów Bielskiej Wyższej Szkoły Biznesu i Informatyki. Jest także autorem audycji radiowej Odeon Stanisława Janickiego, emitowanej na antenie RMF Classic, oraz współpracownikiem stacji Kino Polska, gdzie prowadzi program „Seans w Iluzjonie”, wprowadzając widzów w świat filmów z lat 20., 30. i 40. XX wieku.

W latach 2004–2019 Janicki był organizatorem cyklu spotkań pt. Stare Kino w Starym Zamku, odbywających się w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej. Poza działalnością filmową, interesuje się również problematyką braci polskich. Od 22 maja 2011 roku jest prezesem honorowym Stowarzyszenia Szlak Braci Polskich.

W 2019 roku ukazała się książka poświęcona Janickiemu, nosząca tytuł W starym kinie Stanisława Janickiego – scenariusz filmu niemożliwego. Autorem wywiadu jest Andrzej Pacuła, a publikacja zawiera również płytę DVD z dwoma filmami dokumentalnymi w reżyserii Janickiego: Konterfekty króla Jegomości (1983) oraz Bracia Polscy (1980).

Z okazji 90-lecia urodzin Janickiego, w Bielsku-Białej odbył się benefis 10 listopada 2023, a 12 listopada 2023 wydarzenie miało miejsce w Katowicach. Obecnie mieszka w dzielnicy Górne Przedmieście Bielska-Białej.

Praca etatowa

Stanisław Janicki to postać, która swoim wkładem znacząco przyczyniła się do rozwoju polskiej kinematografii oraz dziennikarstwa filmowego. Przez wiele lat pracował w różnych instytucjach medialnych i edukacyjnych, a jego bogata kariera zawodowa obejmuje szereg istotnych ról. Poniżej przedstawiono najważniejsze etapy jego zatrudnienia:

• Redakcja dziennika „Żołnierz Wolności” w Warszawie w latach 1954-1959 – dziennikarz,
• Tygodnik „Film” (Warszawa 1959-1970) – krytyk filmowy oraz publicysta, a także kierownik działu polskiego,
• Redaktor naczelny Kroniki Filmowej „Radar” w Wytwórni Filmowej „Czołówka” (Warszawa 1964-1966),
• Miesięcznik „Kino” (Warszawa 1970-1974) – pełnił funkcje krytyka filmowego oraz publicysty i kierownika działu polskiego,
• Komitet do spraw Radia i Telewizji – Redakcja Filmowa Programu I TVP (Warszawa 1974-1976) – redaktor odpowiedzialny za scenariusze filmów fabularnych,
• Wytwórnia Filmów Telewizyjnych „Poltel” (Warszawa 1976-1982) – scenarzysta oraz reżyser zarówno w telewizji, jak i w filmie,
• Wykładowca historii filmu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (Warszawa 1980-1982),
• Wytwórnia Filmów Oświatowych (Łódź 1982 – 93; współpraca 1972-1982) – scenarzysta oraz reżyser filmowy,
• Wyższa Szkoła Dziennikarstwa (Warszawa – 1995-1997) – wykładowca, który zajmował się m.in. scenariuszami krótkich form filmowo-telewizyjnych,
• Bielska Wyższa Szkoła Biznesu i Informatyki im. J. Tyszkiewicza (Bielsko-Biała 1996-2002) – kierownik specjalizacji w zakresie Zarządzania i Mediów oraz wykładowca w obszarze scenariuszy i realizacji krótkich form filmowo-telewizyjnych oraz seminarium dyplomowym,
• Uniwersytet Śląski – Wydział Radia i Telewizji (Katowice – 1982-2003, potem do 2005 umowa o dzieło) – starszy wykładowca, który nauczał m.in. historii filmu, dramaturgii i scenariopisarstwa oraz podstaw reżyserii filmów krótkometrażowych, w tym seminariów dyplomowych,
• Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi (od 2007-2010) – w Wydziale Artystycznym prowadził zajęcia z zakresu realizacji obrazu filmowego, telewizyjnego oraz fotografii w kontekście realizacji filmu dokumentalnego i krótkometrażowego.

Współpraca

Stanisław Janicki w swoim bogatym dorobku współpracy z różnorodnymi mediami stworzył liczne programy, które zyskały uznanie wśród widzów oraz słuchaczy. Jego dorobek obejmuje wiele lat pracy w różnych formatach.

• Telewizja Polska, program I: autorstwo programu telewizyjnego „W starym kinie”, który emitowany był w latach 1967-1999,
• Polskie Radio, gdzie prowadził audycję autorską w redakcji niemieckiej w latach 60.,
• Praca w pismach takich jak „Przegląd kulturalny”, „Odrodzenie”, „Panorama” (Katowice), „Widnokręgi”, „Teatr i film”, „Film na świecie”, oraz „Gazeta Wyborcza”. W tygodniku „Trybuna Śląska” Janicki prowadził cykl „Janicki o kinie” w latach 2001-2004, a w „Dzienniku Zachodnim” jego teksty nosiły tytuł „W starym kinie” w latach 2004-2008,
• W Warszawskiej Szkole Filmowej (Warszawa) w latach 2005-2006 pełnił rolę wykładowcy, specjalizując się w scenariopisarstwie,
• W Bielsku-Białej prowadził warsztaty filmowe w LO im. Stanisława Wyspiańskiego oraz w LO im. Mikołaja Reja, gdzie wzmacniał umiejętności artystyczne młodzieży w latach 2000-2008,
• Na antenie RMF Classic od września 2005 roku można było usłyszeć jego cotygodniowe felietony filmowe „Odeon Stanisława Janickiego”,
• W Telewizji „KINO POLSKA” od 2004 roku prowadził programy, które początkowo nazywały się „W Iluzjonie”, a później przekształciły się w „Kalejdoskop polskiego filmu”,

Nagrody, wyróżnienia

Nagrody dziennikarskie

W uznaniu swojej pracy dziennikarskiej, Stanisław Janicki zdobył kilka prestiżowych nagród, które świadczą o jego wkładzie w rozwój mediów oraz kultury filmowej w Polsce. Wśród nich znajdują się:

• Nagroda im. K. Irzykowskiego – przyznana dwukrotnie, w latach 1964 i 1976,
• Nagroda przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji – również dwukrotnie, w latach 1969 i 1976,
• Nagroda tygodnika „Ekran” – Złoty ekran w 1977 roku,
• Nagroda Festiwalu Filmów Niemych w Krakowie z 1999 roku,
• Nagroda VIII Festiwalu Muzyki Filmowej w Łodzi – 2005.

Nagrody filmowe (wybór)

Stanisław Janicki zdobył szereg nagród filmowych, które pokazują jego talent oraz wpływ na polski przemysł filmowy. Warto wyróżnić niektóre z nich:

• Krzyżtoporskiej opowieści ciąg dalszy – 1975 w Kielcach,
• Budowa parku etnograficznego – 1976 w Zakopanem,
• Ach, ta chata rozśpiewana – 1979 w Tokio,
• Bracia polscy – 1980 w Krakowie i Łodzi,
• Jan Sarkander ze Skoczowa – 1995 w Ołomuńcu,
• Brat papieża – 2007 w Niepokalanowie – I nagroda w kategorii filmów fabularnych.

Nagrody za całokształt twórczości i działalności

Na przestrzeni swojej kariery Janicki zyskał szereg wyróżnień, które podkreślają jego osiągnięcia i zaangażowanie w kulturę i sztukę filmowa. Oto niektóre z nich:

• IKAR 2003 – nagroda prezydenta miasta Bielska-Białej za wybitne znawstwo i popularyzację sztuki filmowej,
• Wyróżnienie honorowe „Złoty liść” na II Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Retro w Krakowie w 2005 roku,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – przyznany w 2008 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
• MOCARTY – RMF Classic w 2010 roku,
• Filmowy Ziemowit – w kategorii osobowość w Kielcach w 2012 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 2013.

Twórczość artystyczna (wybór)

Scenariusze do filmów

Stanisław Janicki, uznawany za jednego z wybitniejszych filmowców polskich, jest autorem wielu znaczących scenariuszy. Wśród nich można wymienić:

• zaczęło się od iluzjonów, autorstwa Stanisława Grabowskiego, z 1972 roku,
• krzyż i topór, napisany dla Bogdana Dziworskiego w 1973 roku,
• tren dla miasta Szydłowa, również z 1973 roku,
• podróże Georga Philipa Telemanna z Żar do Pszczyny, w 1974 roku,
• oraz inne własne prace.

Reżyseria i scenariusze filmów fabularnych i dokumentów inscenizowanych

Janicki również zajmował się reżyserią oraz tworzeniem scenariuszy do licznych filmów fabularnych i inscenizowanych dokumentów. Oto niektóre z jego najważniejszych dzieł:

• kruk (1976),
• jak cudne są wspomnienia (serial TV z 1977),
• wisła (1977 dla Pathé Cinema),
• sąd nad Braćmi Polskimi (1984),
• bem (1985, koprodukcja z Węgrami),
• domy życia (1987),
• jan Sarkander ze Skoczowa (1994),
• skoczowskie okruchy (1999),
• brat papieża (2006),
• marzenia są ciekawsze (3 półgodzinne odcinki) z Andrzejem Wajdą,
• scena pełna muzyki i tańca (2015).

Reżyseria i scenariusze filmów oświatowych i dokumentalnych

W dorobku Janickiego znajduje się także wiele filmów oświatowych oraz dokumentów. Niezapomnianym debiutem była:

• sen o Kurozwękach (1974),
• cienie czasu (1975),
• nad brzegiem ruczaju (1980),
• filmowy Sezam (1980),
• bracia polscy (1982),
• rapsod królewski (1982),
• skarby katedry wawelskiej (1982),
• życie, męczeństwo, śmierć (1982),
• elementarz filmu. Rodzaje i gatunki (1982),
• konterfekty króla jegomości (1983),
• chocim 1673 (1983),
• cicha noc (1984),
• takie kiedyś były zabawy (1994, serial TV),
• czas przeszły dokonany (1995, serial TV),
• droga Jana Sarkandra (1995),
• klub pan Rysia (1995-1996, program cykliczny TV),
• nieustająca love story (1996, serial TV),
• za winy niepopełnione – Eugeniusz Bodo (1997, dla TV),
• bielsko-Biała – dwa miasta w jednym (1998),
• marzenia są ciekawsze (1998, serial TV o niezrealizowanych projektach Andrzeja Wajdy),
• idę przez ten świat (1999, o Marii Koterbskiej),
• skoczów – nad Wisłą, u stóp gór (1999),
• niezwykła podróż Jerzego Zitzmana (2000),
• kochany i nienawidzony – dramat życia i śmierci twórcy „Krzyżaków” (2002, dla TV, o Aleksandrze Fordzie),
• przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc (2003),
• film jest bajką (2005, dla TV o Ludwiku Starskim),
• spełnienie – szkice do portretu Grzegorza Fitelberga (2007, dla Filharmonii Śląskiej w Katowicach oraz kin studyjnych „Silesia Film”),
• nie wolno przerwać spektaklu (2008, o Danucie Szaflarskiej dla TVP),
• geniusz grający również na fortepianie (2008, o Ignacym Janie Paderewskim),
• miłość ci wszystko wybaczy (montaż przedwojennych polskich filmów na wystawę na Zamku Królewskim),
• scena pełna muzyki i tańca (2015),
• nad Nidą, w cieniu drzew (2017).

Reportaże telewizyjne (wybór)

Filmy Janickiego obejmowały także autorskie reportaże telewizyjne, wśród których można wyróżnić:

• czas walki, czas miłości (celuloza i pod gwiazdą frygijską, Jerzy Kawalerowicz, Lucyna Winnicka, Józef Nowak),
• na dnie popiołu… (popiół i diament, Andrzej Wajda),
• śląska opowieść (krzyż walecznych, Kazimierz Kutz),
• westerplatte (Stanisław Różewicz),
• struktura kryształu (Krzysztof Zanussi),
• opowieść o Andrzeju Munku.

W jego reportażach wystąpili również znaczące osobistości, takie jak:

• Tadeusz Konwicki,
• Juliusz Lubicz-Lisowski,
• Małgorzata Braunek,
• prof. Włodzimierz Zonna,
• Elżbieta Barszczewska,
• Szymon Kobyliński,
• Wojciech Siemion i inni.

Tekst i reżyseria

W 1980 roku Janicki wziął na siebie również reżyserię dramatu „iskra we mgle”, który był wystawiany w Teatrze Dramatycznym w Legnicy.

Tłumaczenia

Oprócz działalności filmowej, Janicki był także tłumaczem. Jego osiągnięcia obejmują:

• „to ja jestem duchem” Abe Kobo,
• „markiza de Sade” Yukio Mishima,
• „wiśnie w kwiatach” Betsuyaku Minoru.

Te tłumaczenia zostały opublikowane w „Dialogu” oraz „Literaturze na świecie”, a także wystawiane w znakomitych teatrach polskich, takich jak Teatr Stary w Krakowie, Ateneum w Warszawie, oraz Teatr Dramatyczny w Warszawie, jak i w teatrach w Rzeszowie i Wrocławiu, a także w Teatrze Telewizji i wielu innych.

Prowadzenie imprez artystycznych i filmowych

Janicki odgrywał również rolę organizatora wydarzeń artystycznych. W jego dorobku znajduje się:

• lubuskie lato filmowe (lata 70.),
• era nowe horyzonty 2003 w Cieszynie (cykl filmów Yasujiro Ozu),
• eko forum film festiwal (festiwal filmów ekologicznych) w Bielsku-Białej,
• koncerty muzyki filmowej, które odbyły się w takich miejscach jak Bielsko-Biała, Katowice, Zabrze, Łódź, Warszawa, Rzeszów, Dębica, Przemyśl, Chorzów, Olsztyn oraz Tarnów w latach 2005-2009.

Publikacje książkowe

Janicki jest także autorem licznych publikacji książkowych, które ukazały się w prestiżowych wydawnictwach. Wśród nich wymienić można:

• „Eugeniusz Cękalski”: monografia, Filmowa Agencja Wydawnicza, 1958,
• „Polscy twórcy filmowi o sobie”, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1962,
• „Aleksander Ford”, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1967,
• „Film polski od A do Z”, Wyd. Artystyczne i Filmowe, 1973 (2 popr. i uzup.),
• „Film japoński: fakty, dzieła, twórcy”, ISBN 83-221-0125-2, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Łódź 1982 (wyd. II rozszerzone – w przygotowaniu),
• „Film polski: wczoraj i dziś”, ISBN 83-223-2004-3, Interpress, Wrocław 1982,
• „The Polish film: yesterday and today”, ISBN 83-223-2094-9, Interpress, Warszawa 1985,
• „W starym polskim kinie”, ISBN 83-03-00728-9, KAW, Warszawa 1985,
• „Polskie filmy fabularne 1902-1988”, ISBN 83-221-0503-7, Warszawa 1990,
• „Odeon. Felietony filmowe”, ISBN 978-83-7576-191-7, Bosz, Olszanica 2013,
• „Marzenia filmowe Andrzeja Wajdy”, ISBN 978-83-7866-407-9, Wydawnictwo Austeria, Kraków 2023.

---

Oceń: Stanisław Janicki (filmowiec)

---